De laatste aflevering. Van de twintigdelige serie over zelfvertaalde kindergedichten uit Jij met
mij dan. Ik hoop de simpel-issen nog even vol te houden. Er ligt nog wel een en ander aan pertinent materiaal.

Aan het einde van de rit, wat ben ik wijzer geworden? Dat een schrijver zijn gedichten altijd anders leest dan anderen, dat is één. Een nieuwe ontdekking kun je het niet echt noemen. En leest feitelijk niet iedereen een gedicht weer anders, op een heel eigen en particuliere manier?
Misschien moet je zelfvertalingen gewoon beschouwen als ietwat eigenwillige overzettingen. Of nog gewoner als geheel nieuw werk. De zelfvertaling is een gedicht dat is geïnspireerd door het originele gedicht. Zoals wel meer dichters zich laten inspireren door werken uit de wereldliteratuur. (Toen Oscar Wilde gevraagd werd om iets te veranderen in The Imporance of Being Earnest hief hij zijn handen ten hemel en zei: ‘Wie ben ik om te gaan knoeien in wereldliteratuur?’)
In elk geval – en dat geldt voor álle vertalingen, door wie van wat ook – vertalingen en hun originelen zouden elkaar nooit hoeven te bijten. Immers: een vertaling is ook een tekst, die iets zegt en die op eigen merites beoordeeld wil worden. Net als mensen eigenlijk. ‘Ik ben óók iemand!’ Een vertaling ís een origineel, hoe je het ook wendt of keert. En zou zo beoordeeld moeten worden. Los van het origineel.

Jij met mij, Robbert-Jan Henkes (tekst) en Marga van den Heuvel (tekeningen), Querido 2017

We doen speurtochtboswandelingverjaardag is een evocatie van verjaardagen toen ik klein was en pappie zette een speurtocht in het bos uit, het ‘Bos van de Baron’ in Heeze, met zijn donkere paadjes en eeuwenoude beuken. We gingen er op zondag ook gewoon weleens wandelen. Dus dan alle drie maar in één woord, dacht ik, speurtochtboswandelingverjaardag. Moet kunnen.
De inhoud is het bekende doen alsof, het kinderrollenspel dat ik ook zo leuk vind omdat het in de onvoltooid verleden tijd wordt gesteld. Ik was jarig en jij gaf me een cadeautje. Waarom dat zo is, waarom kinderen dat doen, geen flauw idee.

Van dit gedicht herinner ik me dat het langer was. En dat de uitgever de licht ingekorte versie nog steeds te lang vond. Maar dat ik voet bij stuk hield, voor de verandering.
Het was inderdaad oorspronkelijk twee coupletten langer. Deze stonden er eerst ook nog in:

Ik was verdwaald en jij kwam me vinden.
Ik was gewond en jij kwam verbinden.

Ik stak over en jij was de straat.
Ik was op tijd en jij was te laat.

Maar die schrapte ik. Waarom? Inmiddels snap ik niet meer wat er mis mee was. Behalve dat het misschien leuk was om de coupletten niet los te lezen, zoals ik ze eerst bedacht had, maar dat ik er een doorlopend verhaal van kon proberen te maken. Waar ik dan de geschrapte twee coupletten niet in thuis wist te brengen.
Vaak is korter beter.
Soms is beter slechter.
Slechter in de zin van minder.
En minder in de zin van: meer-meer-meer van dat! Minder goed dus.

De Engelse versie kon ik minder makkelijk tot één verhaal omsmeden. Het zit er wel in, maar iets meer onder de oppervlakte. Maar aan het eind is wel duidelijk dat het bij één en dezelfde gebeurtenis op één en dezelfde dag hoort, als de jij en de ik ruzie krijgen – een nieuw element, niet in het Nederlands. Ze zijn in elk geval anders, de twee versies.

Uitgevers hebben de wijsheid niet in pacht. We doen speurtochtboswandelingverjaardag moest oorspronkelijk ook de titel van het boek zijn, was mijn wens. Marga van den Heuvel had er ook al een voorkant voor gemaakt, zie hieronder.

Tot ik me stom genoeg liet ompraten. Misschien was het met die vreemde titel net iets bijzonderderder van uitstraling geweest dan met de ook mooie maar misschien al te lieve titel die de lading niet helemaal weet te dekken.
Volgende keer beter. (Zou de titel van ieder boek kunnen zijn.)