Vorige week werden de broertjes salamander van gender veranderd. Deze week staat een filosofisch tractaat op het programma.

Jij met mij, Robbert-Jan Henkes (tekst) en Marga van den Heuvel (tekeningen), Querido 2017

Jaja, alles is relatief. Is de boodschap van het gedicht. En alles subjectief. (gaap)
Als je nog eens wat weet…
Maar gek, als je het in een gedicht verpakt, lijkt het daarover helemaal niet te gaan. Dan gaat het plotseling niet ergens over, maar is het wat van zichzelf.
Dat is de makke van gedichten uitleggen. En van litertuurles in het algemeen. Misschien wel van alle kritiek. Het besprokene wordt er hoe dan ook saai van.
Bovendien is het maar een vraag van de haas. Antwoord komt er niet.
Ik had in het Engels antwoord kunnen geven, want daar is de haas veranderd in een hazekind, die de vraag aan hazemoeder stelt. Dat komt omdat er iets moest rijmen op how come.
Stephen Mulhern stelde voor om moeder haas antwoord te laten geven. Dan had ik het gedicht kunnen omgieten in de if-vorm in plaats van de how come-vorm:
‘If now is also ever, and always also never, if black is also white, and day is also night, then…’ – En dan antwoordde Little Big Mum: ‘… then nothing would be opposite, depending how you look at it.’
Leuk. Maar dan lijkt het net een wijze les. En dat is het misschien ook. Of een onwijze. Maar niet de les die ik wilde geven. Want dan antwoordt hazemoeder eigenlijk dat hazekind ongelijk heeft: Neen, mien kindjien, zwart is niet wit en dag is niet nacht, want als dat wel zo was, waren er geen tegenovergestelden meer. En die zijn er wel, dus het is niet zo.
En moeders heeft altijd gelijk, dat is bekend.
Maar ik wilde juist zeggen dat er geen tegenovergestelden zijn. (Geloof ik.) Omdat ze hetzelfde zijn, alleen van een andere kant bekeken.
En als ik dat niet wilde zeggen wilde ik in elk geval de vraag open en onbeantwoord laten. Vouloir conclure is het ergste, zei Flaubert al ergens, ooit.
Ik verander veel in de vertalingen. Dat vind ik helemaal niet erg. Maar hier was ik het gewoon niet mee eens. Het stiet me tegen de borst. Als volwassenen hun mond opendoen in kindergedichten kan dat wat mij betreft alleen om abjecte onzin uit te kramen. Ze kunnen uit de aard de zaak (volwassen zijn) nooit gelijk hebben of iets verstandigs zeggen. Charms en Hoffmann denken er net zo over en dat zijn toch niet de minsten.
Waarom een haas eigenlijk? Waarom geen koe? Of een ezel? Dat zijn toch ook heel filosofische beesten.
Heel simpel.
Het wás een haas. Kijk maar naar het plaatje.
En in het Engels moest het ook een haas blijven, want ik wilde dat de vertalingen bleven kloppen met de illustraties.
Dat maakte het vertalen van de gedichten er niet makkelijker op, trouwens.