Vorige week schreef ik over Tijger op straat van Daniil Charms.

Toevallig stuitte ik in Parijs in de buurt van de luksemburgse tuin op een aangename eerste- en tweedehandsboekwinkel waarvan ik ben vergeten hoe die heette en in die aangename eerste- en tweedehandsboekwinkel (het was op een hoek, vlakbij de oostelijke ingang van het park) stuitte ik op een licht beschadigd exemplaar van een bundel Franse Harmsen, J’ai oublié comment ça s’appelle uit 2022, vertaald en gedéchireerd door Gérald Auclin, met achttien verhalen en gedichten.

Nader onderzoek naar de zaak (wie noemt hem dan ook Harms?) leverde een andere, eerdere bundeling op, uit 1997, Un Tigre dans la rue, vertaald door Catherine Etchaninoff-Lancelot en geïllustreerd door Stéphanie Dalle-Asté, met zeven gedichten, allemaal andere, op één na, die over de tijger op straat.
Nog nader internet-onderzoek leverde van datzelfde tijger-gedicht een derde vertaling op, door Henri Abril, in 2006 opgenomen in de Anthologie bilingue de la poésie russe pour enfants.
Ze zijn – o schrik – alle drie heel anders. Mijn versie in Bij mij op de maan ging zo (ik kan hetniet vaak genoeg herhalen):

Ik heb lang moeten denken wat die tijger op straat deed.

        Ik dacht en ik dacht
        Ik dacht en ik dacht
        Ik dacht en ik dacht
        Ik dacht en ik dacht
        Toen waaide de wind met zulke kracht
        Dat ik vergat waarover ik dacht

Nu weet ik nog steeds niet wat die tijger op straat deed.

De Fransen doen hun Un tigre dans la rue chronologisch achtereenvolgens (1997, 2006, 2020) zo:

I

Je me suis longtemps demandé
d’où venait ce tigre
qui était dans la rue.
J’ai pensé,
            pensé,
                  pensé,
                        pensé,
A ce moment le vent m’a pincé,
Et j’ai oublié à quoi je pensais.
Donc je ne sais toujours pas
d’où venait ce tigre
qui était dans la rue.

 

II

Dans ma rue il y a un tigre.
Bigre!
D’où peut-il bien sortir?
D’où peut-il bien venir?
Longuement j’ai réfléchi,
J’ai réfléchi et pensé,
J’ai pensé et réfléchi:

D’où ce tigre est-il venu?
D’où ce tigre est-il sorti?
Mais le vent a soufflé,
Emportant mes pensées,
Et plus jamais je ne saurai
D’où il peut bien sortir,
D’où il peut bien venir
Dans ma rue ce gros tigre…
Bigre!

 

III

Je me suis très longtemps demandé d’où avait pu venir de tigre.

                        J’ai pensé,
                        pensé, pensé,
                        et pensé,
                        pensé, pensé,
            mais le soufle du vent s’est
            emparé de mes pensées,

si bien que j’ignore toujours d’où a bien pu venir ce tigre.

Ik kan niet goed beoordelen welke van de drie vertalingen spannender, onverwachter, grappiger, spreektaliger of gewoon leuker is. Het lijkt mij dat ‘ce tigre qui était dans la rue’ een beetje klungelig gezegd is, wat niet kwaad hoeft te zijn. De versie met ‘bigre!’ ademt nep-verbazing, is mijn indruk, en de laatste versie klinkt met s’emparer en ignorer ook niet erg soepel.
Het is een kort gedicht en het holderdeboldert niet zo tomeloos als langere gedichten van Charms, maar enige maat zou je er toch wel in mogen leggen, wat in mijn oren geen van de Franse vertalers doet.

Intussen zijn we wel in de illustraties twee echter tijgers rijker geworden (in tegenstelling tot geen gestreepte katten). Met een tijger als illustratie bij het gedicht lijkt of het een echt gebeurd verhaal is over een ontsnapte tijger of iets dergelijks, terwijl we uit de tekeningen van Radlov uit 1936 hebben geleerd dat de verwarring geheel en al bij de bedenker ligt, aangezien de tijger een hond was. Dat laatste is voor tekenaars waarschijnlijk een verbeeldingsbrug te ver. Het is het verschil tussen autonoom tekenen en autonoom dichten.