Dit is het tweede van de Verhalen in plaatjes. Vorige week schreef ik over het eerste.

Letterlijk: Hoe de eenden de haas lieten varen. Vraagt aan eenden een grijs haasje: – Laat
me varen! Hij zinkt, hij zinkt, het arme haasje. – Help! Versmaat: jambe. Rijmschema: abab.
Kak óétki zájtsa katáli. Próssit óétok sérri zájtsjiek: ‘Prákatíétje!’ Tónjet, tónjet bjédny zájtsjiek.
‘Pámagíétje!’

Het derde gedicht in het Russische prentenboek Verhalen in plaatjes uit 1937. Het gedicht is
mogelijk van Charms (daar proberen we achter te komen) en is mogelijk alsof het van Charms is te vertalen (dat zullen we proberen).
Het versje is geen wereldliteratuur. Er ligt een moralistische zweem over. Een haas die eenden beveelt hem een boottochtje op hun rug te laten maken en dan de kous op zijn kop krijgt als de eenden hun natuur volgen en naar volwassen kikkers happen. Dus: Charms? Ik zet er een dik vraagteken achter.

Hans ter Laan vertaalt het als Hoe langoor overgezet werd:

Kom maar haasje, vlug,
Spring op onze rug!
Tot – o wee – plotseling
Ons haasje kopje onder ging.

Braaf naverteld wat er op de plaatjes alreeds te zien is. Dat is de bedoeling van dit prentenboek niet. De bedoeling is dat de voorgelezenen aan de hand van de plaatjes zelf concluderen wat er gebeurt.

Helen Black (in 1938) vertaalt het als How the ducks gave the rabbit a ride:

“Dear ducks, I fear I will get wet
Unless you carry me to town.”
But see the way the ducks forget
Poor bunny. Help! Or he will drown!

Ergerniswekkend braaf, vooral dat de lezer opgeroepen wordt Bunny te helpen.

Dorian Rottenberg (in 1984) komt met How Bunny took a ride with the ducks:

“Take me for a ride,” said Bun.
Well, at first it seemed good fun,
But when dinner-time arrived,
Willy-nilly – in he dived!

Een tekst om snel om te slaan.

Antoinette Mazzi dan? Les canards promènent le lièvre:

– Chers canards, je veux nager!
Deux minutes ils ont vogué…
A la troisième, ohé!
Le lièvre faillit se noyer!

Mazzi vertelt in elk geval niet waarom de haas in de plomp valt en dat is al heel wat.

Waar Johann Warkentin Wie die Enten einen Hasen trugen op gebaseerd heeft, is onduidelijk. Het
meeste nog op Wilhelm Busch, lijkt het:

“Schnattertanten, nehmt mich mit!”
Und schon schwimmen sie zu dritt…

Daß sie dann nach Fröschen jagen,
Kann der Hase schlecht vertragen.

Eten eenden eigenlijk wel volwassen kikkers? In dierenfabels zijn we geneigd veel te vergeven. Pratende vlooien, konijnen die op de maan spelen, sigaren rokende krokodillen met een hoed en wandelstok. Moet allemaal kunnen. Maar de natuurlijke orde der natuurlijke dingen moet geen geweld worden aangedaan. Het moet wel kloppen in de logica van de fantasiewereld. En kikker-etende eenden horen daar niet bij. Dat is een stap te ver. Dan kun je de haas net zo goed onder water kunnen laten ademen. En in een koets verder laten rijden, getrokken door waspeentjes. Dan krijg je een heel ander verhaal. Een tekenfilm misschien wel.

Ondanks dit dubieuze detail en de ‘eigen schuld dikke bult’-achtige moraal, heeft het versje wel een vorm die zich leent tot iets scherps. Het gaat om de twee uitroepen van de even regels: Laat me varen! of Zet me over! en daarop, vrijwel hetzelfde enkele woord Hellepie! – Prákatíétje! Pámagíétje! – Zwak is dat er in het Russisch tientallen andere werkwoorden in dezelfde gebiedende wijs meervoud hadden kunnen staan die met een p beginnen, gevolgd door minstens één a-klank en eindigend op -ietje. Hou op! of Wacht! of Laat komen! bijvoorbeeld. Prikratietje! Pomagietje! Pazavietje! Een bijzonder rijm is het dus niet.
De twee woorden moeten in vertaling ofwel rijmen van klank ofwel rijmen van inhoud. En in elk geval hetzelfde lopen. Is er nog een grap met de dubbele betekenis van het woord ‘gevaren’ te bedenken? De haas is door veel gevaren gevaren…

Dan maar zo. Meegenomen is dat het nog gewaterspiegelder is dan in het Russisch. Hoe de eendjes de haas overzetten.

– Eendjes, eendjes, zegt de haas:
Ik wil over!
– Eendjes, eendjes, roept de haas:
Ik ga onder!