In 1972 verscheen de poëziebundel Sonnet(s) van Ulises Carrión met 44 typografische en conceptuele permutaties van Dante Gabriel Rossetti’s sonnet Heart’s Compass (1871), bij In-Out Productions (Amsterdam). In deze bundel mobiliseerde Carrión voor het eerst zijn conceptuele ideeën.
Heart’s Compass, geschreven door de Preraphaëliet Rossetti (www.rossettiarchive.org) kan
worden gelinkt aan Vita Nova van Dante Alighieri. Het nieuwe leven – betekenisvol voor Carrión, die zich kort ervoor definitief vestigde in Amsterdam.
Het is en het zal een giswerk blijven waarom Carrión juist dit sonnet heeft gebruikt heeft voor de uitwerking van zijn ideeën; zelf heeft hij daar niets in schrift over nagelaten.

Het eerste sonnet in de uitgave van Carrión heet Borrowed Sonnet (Geleend sonnet). Rossetti wordt door Carrión niet genoemd. Deze toe-eigening, een provocatie in 1972 en nu nog steeds, paste in zijn streven om plagiaat uit de taboesfeer te halen. ‘Waarom Plagiëren’ – schreef hij in zijn eerste manifest:
Er zijn zoveel boeken
Het duurt te lang om een boek te lezen of te schrijven
Kunst is geen privé eigendom
Het is uit liefde voor de auteur
Zij geven het boek een tweede kans om gelezen te worden
Zij maken het lezen onnodig
Zij lenen zich niet voor psychologische interpretaties
Zij dienen geen enkel nut
Zij hebben geen commerciële waarde
Zij zijn eenvoudig en absoluut
Zij zijn mooi

In alle volgende 43 sonnetten speelt Carrión met dit eerste gedicht. Soms wordt het gedicht volledig met hoofdletters geschreven (HOOFDLETTER SONNET), of wordt het helemaal onderstreept (Onderstreept sonnet), of worden alle medeklinkers weggelaten (Klinker sonnet). Na deze flauwiteiten, was mijn eerste gedachte, volgen variaties waarin het oorspronkelijke sonnet wordt bevrijd van zijn corset. Door telkens hetzelfde corpus van het gedicht te gebruiken, ga je als lezer zoeken naar de (vorm)verschillen en de toegevoegde betekenis, ingegeven door het gevoel dat zijn sonnettenmeer betekenis toevoegen aan het origineel; de wereld erin wordt ruimer. De ramen worden opengezet. Er worden tegels opgelicht. Ondertussen wordt het hoofd van de lezer speelser (dat is zijn bedoeling / het lukt, het lukt soms misschien).

Carrión’s naam staat dus onder elke variatie, niet die van Rossetti. Dit betekent dat wij, als we dat al zouden willen, vrij zijn om door te gaan waar Carrión is gestopt (zonder zijn naam te gebruiken; vanzelfsprekend onder onze eigen naam). Ik lees zijn stortvloed aan (flauwe en minder flauwe) pogingen als een programma om het verkalkte klassieke gebaar van een sonnet op een innovatieve wijze te herstutten. (Kan ik dit zo wel schrijven in de restauratieve fase waarin onze tijd zich bevind? Natuurlijk, ik voel me gesteund door de Kruissonnetten van Nanne Nauta.) Na die ‘gemakkelijke’ eerder, nu de extremere vormen.

Allereerst, om de lezer te dienen, het vertaalde Borrowed sonnet. In de geest van Carrión, heb ik de vrijheid genomen om dit gedicht te vertalen, zonder daarin sonnet-technisch heel precies in te zijn (sorry onzorgvuldig):

VERTAALD SONNET
Soms is het alsof je meer dan alleen bent,
Ook de betekenis van alle dingen die er zijn;
Een ademloos wonder, een schaduw in de verte
Een hemelse zonnewende verstild en sereen;
Wiens lippen onberoerd de toon van muziek ontsluiten;
Wiens ogen de zonnepoort van de ziel zien,
Van zijn verste vuren het orakel; –
Zeker het hart in het gezaaide en gemaaide leven.
Ook zo’n Liefde bestaat; en heet u niet Liefde?
Weet, met de hand hekelt de Liefdesgod
Alle gegaarde wolken van Nacht’s duistere kant;
Werpt ze in de diepte, opdat uw oog hoger ziet;
En sluit, als een bloemtuil of een handschoen,
Gewoon met een glimlach de wereld in je hart

Dan het Uitputtend sonnet. Carrión plaatst achter het woord ‘betekenis’ zo’n vijfentwintig
betekenisverwante woorden:

Een goede verstaander gaat aan de slag met dit idee, de open deur naar ‘het lezen’ zelf. De lezer neemt de vrijheid te kiezen uit zijn eigen mandje met verwante betekenissen of persoonlijke resonanties. Carrión lijkt te zeggen dat lezen persoonlijker is dan schrijven.
Twee laatste voorbeelden betreffen de meest extreme van zijn ingrepen (Verticaal Sonnet en
Beroemd Sonnet):

Beroemd Sonnet
Soms is het alsof je meer dan alleen bent,
Ook de betekenis van alle … enzovoort,

De komma achter ‘enzovoort,’ moedigt aan om door te gaan. Radicaler.
Machalis Pichler (zie hieronder) zette in 2011 zijn Other Sonnet(s) achter de komma van
enzovoort. Ook zijn lijst is niet uitputtend, wel een gedicht. Het is wachten op Other Other
Sonnet(s).