Ik ben nu een maand ziek
de wereld al eeuwen
de bomen zijn al groen
ik stel me zo voor dat

ik ziek met een reden
iets stelt me vragen
dat wat achter ons
toch als reïncarnatie

in de wind klinken stemmen
ze zijn er al eeuwen
nu hoor ik ze pas

Een drumbeat is een slag, of een serie slagen op een trommel. Er zijn situaties waarin een drumbeat een signaal is, zoals voor het laten zakken van de vlaggen bij militair gebruik. Er kan een beat onder een tekst staan, om het ritme aan te geven, of onder een muziekstuk. In een mars kan een drumbeat ook het tempo en het ritme van de voetstappen aangeven. Dat hier de drumbeat genummerd is, suggereert dat hij onderdeel is van een serie. Waarom het 32 is, is niet duidelijk. De bundel bevat allemaal drumbeats, maar in willekeurige volgorde.

Er is een ik die ziek is, een maand al. Dat klinkt lang, maar in de volgende regel staat dat de wereld al eeuwen ziek is. Dat relativeert de ziekte van de ik. Toch is die vergelijking opmerkelijk. De ziekte van de ik kan moeilijk dezelfde zijn als die van de wereld, maar zij worden wel met elkaar in verband gebracht. Is de eeuwenzieke wereld oorzaak van de ziekte van de ik? Of staat de ik door het ziek zijn ineens stil bij de ziekte van de wereld? Beide ziektes zijn niet nader omschreven in dit gedicht. Je kunt ze dus zelf invullen. Waaraan lijdt de wereld? Overbevolking? Een opwarmend klimaat? Oorlog? Rampen? Covid-19 wordt in de media regelmatig in verband gebracht met het ziek zijn van de wereld.

Dat de bomen al groen zijn, klinkt hoopgevend: de winter is voorbij, de bomen gaan weer bloeien. Heeft de wereld de ziekte achter zich gelaten, of ziekt de aarde tijdens alle seizoenen eindeloos door? Na ‘ik stel me zo voor dat’ komt een witregel, waarin de traagheid van het ziek zijn en de ruimte voor overpeinzingen doorklinken. Daarna wordt duidelijk wat de ik zich zo voorstelt, namelijk dat de ik ziekt met een reden. Opvallend is dat ‘zieken’ als actief werkwoord wordt gebruikt in tegenstelling tot het ziek ‘zijn’ van de eerste strofe. Bij ziektes spreek je natuurlijk eerder van een oorzaak, maar ‘reden’ kun je hier lezen als ‘zin’: het is niet voor niets dat de ik ziekt. De ik stelt zich voor dat ‘iets’ vragen stelt. Is de ziekte een moment van bezinning? Wat voor vragen het precies zijn, is niet duidelijk. Ook die kun je weer zelf invullen. De volgende regel geeft een suggestie: ‘dat wat achter ons’. De zin is niet afgemaakt en dat is betekenisvol, omdat hetgeen je achter de rug hebt, je slechts fragmentarisch als herinnering bijblijft. Dat kan zijn: dat wat je allemaal hebt meegemaakt, maar er staat niet ‘mij’, maar ‘ons’. Omdat in de eerste strofe ook al over de wereld werd gesproken, gaat het ‘ons’ eerder over de hele mensheid. De volgende regel voegt nog iets toe aan deze suggestie: ‘toch als reïncarnatie’. Het ‘toch’ impliceert dat de ik er misschien eerst anders over dacht, misschien niet in reïncarnatie geloofde, maar het nu toch als mogelijkheid ziet, namelijk dat hetgeen achter ons ligt en van vóór onze tijd is, er nu in een andere vorm is, gereïncarneerd.

De volgende strofe vult ‘dat wat achter ons’ verder in: er klinken stemmen in de wind. Daarop volgt dat ze er al eeuwen zijn. De situatie van de ik wordt op deze manier in een breder perspectief geplaatst, alsof de ik de zingeving van het ziek zijn, of misschien zelfs van het hele bestaan, zoekt in het licht van de geschiedenis van de aarde. De ik is een schakel in het grote geheel: de drumbeat is in dit licht te lezen als de trommelslag, de hartslag van het individu in de lange reeks van mensen die geboren worden en sterven, en van wie de stemmen eeuwig door blijven klinken. Dat de ik ze nu pas hoort, komt waarschijnlijk doordat de ik nu – noodgedwongen door het ziek zijn – even stilstaat en tijd heeft om tot bezinning te komen, zichzelf vragen te stellen over de zin van het bestaan. Dat ‘iets’ wat vragen stelt, kan immers ook uit de ik zelf voortkomen. Het gedicht als geheel, drumbeat 32, kan vervolgens als signaal klinken: de zieke ik luidt de noodklok over het ziek zijn van de wereld.

Eva van Manen
Hoe zijn we hier gekomen?
Uitgeverij Hollands Diep
ISBN 9789048860906