KORE: ik herinner me het zaaien
het ontkiemen op mijn lichaam
ik herinner hoe de wortels communiceren
alles verbinden, geen plant, geen steen
geen huis wordt overgeslagen
de kleinste slierten van de wortels
omklemmen de mortel de bakstenen

het bloemenveld bezweek
ik kwam op een groot zwart vlak
zo’n beetje als het zwarte vierkant van Malevitsj
de soevereiniteit van mijn lichaam werd besproken
ik verbind me aan een nieuwe naam

Hiertoe worden ook de individuele letters bekeken:
de ‘r’ bijvoorbeeld geeft beweging aan,
de ‘o’ duidt op iets ronds, etc

 
____
‘Kore’ is de bijnaam van Persephone. Persephone is in de Griekse mythologie de dochter van Demeter, de godin van landbouw en graan. Persephone werd door Hades, de god van de onderwereld, ontvoerd. Demeter was zo wanhopig dat ze de aarde onvruchtbaar maakte door alle planten te laten verschrompelen. Uiteindelijk werd door de godenwereld overeengekomen dat Persephone de helft van het jaar boven de grond, bij haar moeder, en de andere helft onder de grond, bij Hades in het dodenrijk, zou doorbrengen. Zo ontstonden de seizoenen.

Estelle Boelsma laat ons in de verantwoording weten: “Kore is natuur / Kore is alles wat zich als natuur voordoet / Ze heeft geen fysiek menselijke gedaante.” En dat de bundel geen letterlijke weergave van de mythe is maar een interpretatie.
Ik ben nooit zo gesteld op aanwijzingen hoe ik iets zou moeten lezen. Net zo min hou ik van de apps in musea naast schilderijen waar je thuis dan alle informatie kan bekijken over wat je daar hebt gezien. Met als gevolg dat iedereen door de musea rent en nergens meer bij stilstaat om daadwerkelijk een ervaring te ondergaan tijdens het kijken. Het zou misschien te maken hebben met dat – zeker in de Westerse wereld – kunst op een rationele manier wordt benaderd, dat men haar wil begrijpen en de zintuiglijkheid daardoor steeds meer wegvalt. Gelukkig is dat in Kore niet het geval, aan zintuiglijkheid geen gebrek. Lees de eerste strofe hierboven er maar rustig op na.

In de tweede strofe lees ik de ontvoering van ‘Kore’. Hades komt met zijn wagen uit de grond omhoog, ‘het bloemenveld bezweek’, en neemt Kore mee naar het dodenrijk, ‘ik kwam op een groot zwart vlak’. Daarna wordt de zelfstandigheid van haar lichaam ‘besproken’. ‘Kore’ beslist niet zelf meer over haar lot, de goden bepalen onderling dat ze deels boven- en deels ondergronds zal gaan leven.

In de tweede strofe valt ook de verwijzing naar de beeldende kunstenaar Malevitsj op. Wat doet het beroemdste schilderij van Malevitsj, het zwarte vierkant, hier in een gedicht waar natuur centraal staat? Malevitsj pleit in 1915 in zijn manifest Van kubisme en futurisme tot suprematisme: het nieuwe realisme in de schilderkunst voor zuivere abstracte en geometrische composities die in de natuur niet zo snel te vinden zijn. Hij wilde de kunst verlossen van de zware last van de herkenbare wereld. Over de zwarte vierkant zei hij: “Het betekent niets, het is er gewoon.”
Tijdens het lezen van Kore komen geen associaties bij me op wat me verwondert en niet loslaat. Het spookt ’s nachts door mijn hoofd. In een van die nachtelijke uren schiet met te binnen dat ik zoek naar een herkenbare betekenis maar dat ik die natuurlijk niet krijg: deze bundel probeert “woorden te ontlasten van hun betekenis”. Dat is een citaat uit een ander gedicht in de bundel dat m.i. precies aangeeft wat Boelsma beoogt: de taal waarmee we de natuur en mythes benaderen van een herkenbare symboliek en betekenis te ontdoen. De taal tonen zoals ze is.

Het is gebruikelijk dat dichters aan oude verhalen een nieuwe draai willen geven. Oude mythes blijven ook in onze huidige wereld van kracht, de vraagstukken naar het raadsel van de natuur blijven overeind. Telkens bekijken dichters deze opnieuw. Wat Boelsma in mijn ogen doet is ‘Kore’, de natuur, tot ons laten spreken met de wetenschap van nu en in een eenvoudige taal. Het is een stem die uit en onder de aarde komt als een tijdelijke vorm van spreken, een over zichzelf nadenkend natuurfenomeen.

Kore
Estelle Boelsma
Uitgeverij De Kaneelfabriek
ISBN 9789083011998