Alles wat we zeggen zit in een stationaire dorskast. De kast
heeft kieren en de grond is ongeschonden, maar nu staan we
te zwijgen tussen de stoppels en de machines draaien

onze opa’s vertelden nog verhalen met de hand, grepen
vlegels van moeilijk te splijten hout zoals haagbeuk, haalden
vrouwen aan met middeleeuwse wapentypes, zaten nebenbei
in het verzet. Zij spraken van product en residu

wij schieten korrels van tafel en spugen natte verlanglijstjes
door een buis. We zoeken een roestvrijstalen gebaar
en weten niet dat elke generatie op den duur
naar zolder gaat en daar nooit meer wordt aangeraakt.

 
____
Iduna Paalman is jong. Hoe jong zal ze geweest zijn toen ze dit gedicht schreef? Zevenentwintig? Was het een gevolg van een excursie op het platteland?
Maar ze beseft dat zij een verleden heeft dat voor pubers van nu of adolescenten onbekend is. Heeft zij aan haar leerlingen (ze is lerares Duits) ooit moeten uitleggen wat dat was: het schieten van papieren pijltjes door een elektriciteitsbuis. Je schreef op een strook papier een verlanglijstje, boog het papier om tot een pijl, maakte zorgvuldig de randen nat tot de punt, probeerde de pijl in de buis te krijgen. Soms moest je er een stukje van af scheuren, omdat de pijl te dik was. En dan, met een plop, blies je de pijl weg. Je kon hem nauwkeurig mikken en door een openstaand raam schieten.

‘Wij zoeken een roestvrijstalen gebaar’, dat wil zeggen iets dat niet zo maar vergaat, maar het belandt uiteindelijk op zolder. Je wordt niet meer aangeraakt. Geldt dat ook voor je gedichten? Komen die op zolder te liggen naast de dorsvlegel?

‘Alles wat we zeggen zit in een stationaire dorskast.’ Een dorsmachine of dorskast wordt gebruikt voor het dorsen van graan. Voor de opkomst van de zelfrijdende maaidorser werd gebruikgemaakt van een stationaire dorsmachine aangedreven door een tractor, die het dorsen met de dorsvlegel verving. De dorskast was dus al een vernieuwing die de dorsvlegel overbodig maakte.

In de eerste regel van het gedicht gaat het om woorden. Ze verouderen. Er komen nieuwe bij en een volgende generatie weet niet meer wat sommige oude woorden betekenden. Er is wel een verbinding tussen de binnenkant van de kast en de buitenlucht. We staan te zwijgen, wellicht bij een demonstratie van hoe het vroeger ging. De machines draaien en geven een hoop herrie.

‘opa’s vertelden nog verhalen met de hand’: ze schreven met een pen. Wij maken meteen gebruik van onze computer.
De ‘middeleeuwse wapentypes’ zullen behalve de dorsvlegel, de hooivork en bijlen zijn. Via deze wapens komt de dichteres op oorlog en op opscheppende grootvaders.
‘product en residu’ (graan en kaf) kun je ook betrekking laten hebben op hun rol in het verzet. Waar gehakt wordt vallen spaanders.
____

De grom uit de hond halen
Iduna Paalman
Uitgeverij Querido
ISBN 9789021418070