Gepubliceerd op: dinsdag 24 september 2019

Ingrid Jonker – Herfstochtend

Uit haar bundel ‘ik herhaal je’, gepubliceerd in 2000, halen we vandaag een gedicht van de Zuid-Afrikaanse dichteres Ingrid Jonker in een vertaling van Gerrit Komrij.

Herfstochtend

Speer van de horizon die de zee en de lucht doorboort
ochtendzoenen op mijn borsten als opkomende zonnen
door alle wateren zul jij komen
alle oerwouden op alle wegen
in elke droom die ik me niet meer herinner
je handen die zichzelf onteigenen
en je lichaam dat zich stort in de gewonde herfst

Ochtendstralen verwarmen de kamer als
gouden eekhoorntjes op zoek naar verborgen geheimen

Wij beschouwen de horizon of einder meestal vanuit het perspectief van de kijker, als iets dat in de verte ligt. Het beeld van een speer staat hier haaks op. De horizon wordt als speer gegooid van opzij (door wie?) en scheidt lucht en zee. Ik denk aan Genesis 6 en 7:

6 En God zeide: Daar zij een uitspansel in het midden der wateren; en dat make scheiding tussen wateren en wateren!
7 En God maakte dat uitspansel, en maakte scheiding tussen de wateren, die onder het uitspansel zijn, en tussen de wateren, die boven het uitspansel zijn. En het was alzo.

Maar het doorboren is een geweldsdaad, die ons eerder aan de Griekse mythologie herinnert (speer van Trium).

Jonker vervolgt met dat zachte rijm waar onze taal toe in staat is: zoenen als zonnen. De liefhebber handelt hier parallel met de scheppingsmythe. En hij is alomtegenwoordig (‘door alle wateren ‘). Hij maakt de vergeten scheppingsmythe weer actueel, brengt de vergeten dromen terug. De liefde wordt hier voorgesteld als iets universele scheppingsdaad: handen die in staat zijn zichzelf te onteigenen behoren niemand, dus iedereen. Het liefdesspel representeert op die manier ons allemaal.

Maar het blijft een tragedie. Het lichaam stort zich in de gewonde herfst op weg naar de winter van de dood. Mogen we hier aan het lichaam van Christus denken? Of overweegt hier zijn Griekse pendant, de tragische dans om de lust en vooral de verwondering?

En is er tenslotte niet sprake van een grootse omkering: wat de gouden eekhoorntjes zoeken zijn wij, de mensen, in dit geval de ik en haar geliefde. Wij zijn de verborgen geheimen die de zon ons wil ontfutselen, en voor dat doel stuurt hij zijn nijvere gouden eekhoorntjes op ons af.

Ik vond op Youtube een gezongen versie van dit gedicht in het oorspronkelijke Afrikaans.

Over de auteur

- Nederlandstalige schrijver van poëzie, essays en satirische vertellingen. Geboren in 1979. Woont fysiek met vrouw en dochter in Seoul, Zuid-Korea en virtueel op creativechoice.org