Op zoek naar een gebeurtenis
genoeg voor dit gedicht
kwam ik een koolmees tegen
Ik bukte en bekeek hem
van dichterbij wat nader
en zag dat hij ging sterven
Zijn oog liet mij dat weten
Hij beefde in zijn veertjes
en kon niet meer bewegen
Iets in hem was fel bezig
de overhand te nemen
Ik heb hem daar gelaten
boven de koude steen

____
Dit gedicht is kenmerkend voor het werk van Tom van Deel. Het is tegelijk heel klein en groot.
Het is het eerste gedicht in de bundel Boven de koude steen uit 2007.

‘de overhand te nemen’: dat is de dood als meester. De dood is dan groter dan de levenskracht.

‘Ik heb hem daar gelaten / boven de koude steen’ Hij maakt op de een of andere manier nog deel uit van ons leven. Er staat niet “onder de steen” of “er op”. “Op de steen” is te plat. Het is ’boven’; hij is er nog ‘boven’. Let op de titel van de bundel.

De dichter zoekt in ‘dit gedicht’ naar een gedicht. Hier is iemand bezig de werkelijkheid te bezien op bruikbaarheid voor een gedicht. Het wordt een ontmoeting. Het beestje blijft bestaan in het gedicht. Er staat ‘Ik heb hem daar gelaten’.
Dat ‘gelaten’ is ook afzonderlijk leesbaar. Het is een soort gelatenheid, want wat kan je er aan doen? Het is niet in de steek gelaten. Het is een precaire aangelegenheid om zo in iemands doodgaan door te dringen of er bij aanwezig te willen zijn. Dit is een volstrekt eenzame ‘gebeurtenis’, die deze ‘koolmees’ zonder de aanschouwing van de dichter moet meemaken.

Er is nog iets. Christus op de koude steen is een beeld, een iconografische traditie, die niet teruggaat op een bijbelverhaal, maar die wel te maken heeft met het lijdensverhaal van Christus. Dit moment komt niet voor in de Bijbel maar wordt in de middeleeuwen besproken in passietraktaten. De ‘koolmees’ verwijst door de ‘koude steen’ naar het lijdensverhaal. Leven is lijden.
Wij moeten ook sterven en in dat moment zijn we alleen, ook al buigt zich iemand vol mededogen over ons heen.
____

Boven de koude steen
T van Deel
Uitgeverij Querido
ISBN 9789021433387