___
Dit gedicht is een collage. Het bestaat uit gevonden materiaal, beelden en korte teksten. De rol van de dichter bestaat uit achtereenvolgens het verzamelen van materiaal (knippen), selecteren welke elementen uit het materiaal samen gaan, en het configureren van die elementen (plakken).

Door deze aanpak staat de dichter nog iets verder op de achtergrond van het gedicht dan normaal toch al het geval is. We herkennen niet een eigen schrijfstijl of een “toon” in de tekst. Deze aanpak benadrukt dat alle elementen, waaronder alle woorden, er al zijn en dat we ze gewoon steeds hergebruiken.

Het gedicht, als we deze collage zo mogen noemen (en ik zou niet weten waarom niet), bestaat uit twee delen.

Het eerste deel bestaat uit een plaatje van een man met een hoed en handschoenen aan die naar ons kijkt. zijn hoofd en borst worden grotendeels aan het oog onttrokken door hangende takken van een boom. Het lijkt erop dat het waait.
Op dit plaatje zijn vijf tekstfragmenten geplakt. We kunnen die lezen als op elkaar volgend: ‘We houden je in de gaten / overal / tussen het puin / Naast de opblaashaai. / in een tipi’. Zo bezien vormen de laatste drie tekstelementen een opsomming als bijstelling bij ‘overal’. Dat geeft het effect van expansie en onontkoombaarheid. Dat wordt verstrerkt doordat alle drie de korte tekstfragmenten grammaticaal dezelfde vorm hebben: [voorzetsel] [lidwoord] [zelfstandig naamwoord].
In combinatie met het plaatje krijgen we een unheimisch gevoel. Hier speelt Big Brother en privacy-is-dead en de bevoegdheden van opsporingsambtenaren. Maar wie is die man? Is dat één van de ‘we’ die ons in de gaten houden terwijl “ze” zelf grotendeels verborgen blijven? Of is hij de ‘je’, die zijn best doet onidentificeerbaar te zijn voor Big Brother door zijn gezicht zoveel mogelijk te verbergen?

Het tweede deel is in alles het tegengestelde. Het plaatje heeft strakke rechte zijkanten, waar het eerste plaatje rafelig uitgescheurd is. In plaats van een zoveel mogelijk bedekte man toont het twee vrouwen in bikini. De vrouwen springen van een rots af in het water. Niet in een ontsnappingspoging, zoals in een film of serie, maar puur voor het plezier, zoals op vakantie, onbezorgd.
Er horen maar drie tekstfragmenten bij het tweede deel, maar die bevatten meer woorden dan die uit het eerste deel. Het langste fragment uit deel 1 (‘we houden je in de gaten’) heeft zes woorden, net zoveel als het korste fragment in deel 2 (‘Een levensteken uit een parallelle wereld’). Inhoudelijk gaan de teksten in deel 2 juist over ‘aandacht trekken’, je laten horen (‘We gaan door tot er naar ons geluisterd wordt’), een ‘levensteken’. Niks geen verbergen en bespieden.

Het is niet moeilijk de ‘parallelle wereld’ in verband te brengen met de twee zo verschillende delen van het gedicht. Maar de combinatie van de delen geeft juist extra kracht aan het eerste deel. Het onbezorgde, grote bek, ik-heb-niks-te-verbergen mentaliteit speelt de ‘we’ van deel 1 in de kaart. Ook voegt een man die grotendeels verborgen twee schaarsgeklede jongedames bespiedt nog een andere dimensie toe aan deze ‘parallelle wereld’.
Het verschil in opmaak tussen de twee delen is markant. Het eerste deel is rommelig met de rafelranden, de korte fragmenten die scheef geplakt zijn. Niet voor niets staat het woord ‘puin’ visueel centraal. Het tweede deel is veel strakker. Het eerste deel ligt gedeeltelijk over het tweede deel heen. De vraag die we ons kunnen stellen: welke kant beweegt het eerste deel op? Is het op weg om met zijn chaos en Big Brother maatschappij het onbezorgde tweede deel volledig te gaan bedekken? Of is het juist steeds verder van het tweede deel af aan het schuiven? Ook hier belooft de vormgeving niet veel goeds. Het eerste deel lijkt het eerste tekstfragment van deel 2 naar beneden te drukken, zodat het schuin is komen te liggen.
De dreiging is duidelijk, maar hoe de dynamiek gaat uitpakken niet.

___
 


Blauw is tweekleurig
Vicky Francken
Dit is het alternatieve poëziegeschenk van Uitgeverij crU voor de poëzieweek 2019
voor deelnemende boekhandels zie de website van crU
ISBN 9789079993215