‘zijn dunne voeten staan rechtop als bleke bloemen,’
uit ‘De idioot in het bad’, Vasalis

‘De idioot in het bad’ heb ik leren kennen uit een schoolboek. Het was een van de eerste gedichten die me die merkwaardige sensatie gaven dat ik niet alleen de anekdote erin kon volgen, maar ook begreep wat de dichter met het kiezen van haar woorden en beelden wilde bereiken: in dit geval de suggestie dat de idioot uit de titel eens per week even van zijn idioot-zijn verlost wordt, even weer ongeboren is, als hij in bad mag. Ineens kon ik niet alleen het gedicht maar ook de dichter lezen.

Omdat ik het gedicht zo heb leren kennen, lees ik het altijd even als ik het tegenkom. Ik houd van de harde vorm van medeleven, iemand botweg een ‘idioot’ noemen (in de tijd waarin het gedicht geschreven werd een klinische beschrijving die de ergste vorm van retardatie aanduidde), ‘lelijk en onbeholpen’, en je wel in hem verplaatsen, hem zijn geluk geven, hoe kort het ook duurt.

De versvoet is jambisch, zoals vrijwel steeds bij Vasalis. Maar vier woorden in de regel zijn trocheeën, ‘dunne voeten’ en ‘bleke bloemen’, precies die woorden die de twee delen van de vergelijking uitmaken. Het is bijna alsof ze een tegenmetrum vormen. Ze houden elkaar in evenwicht, die woorden, ‘dunne’ en ‘bleke’ zijn alle woorden die naar zwakte verwijzen, en ‘voeten’ en ‘bloemen’ delen de ‘oe’-klank. Het enige woord dat samenvalt met zijn versvoet is ‘rechtop’. Zo heeft de regel, ondanks zijn vaste metriek, een flexibel ritme.

Die ‘bleke bloemen’, daar gaat het natuurlijk om. De rijzen op uit het badwater als uit het water in een vaas. Ze worden op hun steel gezet door het ‘dunne’ van de voeten. De tenen worden knoppen of blaadjes, ze richten zich op, blij dat ze eindelijk weer te drinken krijgen. De idioot wordt tegelijk mooi en plantaardig. Als hij mooi is, is hij dat niet als mens, maar als vrijwel onbewust stuk natuur.

Elke week onderzoekt Han van der Vegt hier de geschreven en ongeschreven regels van de Nederlandse poëzie.