‘verweerde vrouwen baarden parelmoeren troost’
uit ‘De meeuwen van Polperro’, Peter Holvoet-Hanssen

Hoeveel verschillende verbanden kunnen vijf woorden met elkaar aangaan, zonder dat ze van plaats veranderen?

Behalve ‘vrouwen baarden’ kun je ook ‘vrouwenbaarden’ lezen. Het past wel bij dat ‘verweerde’, oudere vrouwen die hun gezichtsbeharing niet meer zo bijhouden, die het niet meer zoveel kan schelen. Of zijn die baarden het schaamhaar dat het baren omlijst? ‘Parelmoer’ heeft ‘moer’ in zich, of ‘moeder’. Want parelmoer is de stof waaruit de parel voortkomt, de moeder van de parel. Het is al hoogst verwonderlijk dat verweerde vrouwen nog kunnen baren, maar deze vrouwen baren gelijk moeders. Parelmoer bekleedt de binnenkant van de schelp van de oester, zelf weer een veelgebruikte metafoor voor het vrouwelijk geslacht. De associaties maken het baren steeds plastischer, en tegelijk wordt het vreemder en verhevener, want er wordt geen kind gebaard, er wordt troost gebaard. Het lijkt een bizar detail uit zo’n magisch-realistische Zuid-Amerikaanse roman. Je kunt het niet helemaal plaatsen, maar het werkt wel. Je snapt dat oesters ultiem en intiem vrouwelijk zijn en dat parelmoer met moederschap te maken heeft. Je snapt waarom die onwerkelijke schittering, die vervloeiende kleuren van parelmoer troostrijk kunnen zijn.

Volg de weg van de r door de regel. Hij raspt in alle woorden, in twee zelfs twee keer. Maar in ‘troost’, na de aanzet, sterft hij weg in de rust van de o, in de stilte van de st. De eerste twee woorden, ‘verweerde’ en ‘vrouwen’ , zetten verschillende klinkers tussen de v, de r en de w. ‘Verweerde’ rijmt licht op ‘baarden’ terwijl een variatie op ‘baa’ terugkomt aan het begin van ‘parelmoeren’.

In deze promiscue verstrengeling van klanken en associaties ontbreekt een essentieel detail. We kunnen ons inmiddels alles voorstellen bij het baren van de verweerde vrouwen, maar precies datgene waar het om lijkt te gaan, wat ze baarden, ontbreekt. We mogen niet weten welke vorm de troost heeft. Waarom niet? Misschien omdat troost voor iedereen iets anders is. Misschien omdat de lezer zelf mag bepalen wat troost is. Holvoet-Hanssen weet alleen dat het van parelmoer is.

Elke week onderzoekt Han van der Vegt hier de geschreven en ongeschreven regels van de Nederlandse poëzie.