‘Want maagdenbloed dat spreidt zoo breed’
uit ‘Heer Halewijn zong een liedekijn’, anoniem

Je kunt mannen alles op de mouw spelden. Zeker als het gaat om de voor hen mysterieuze en toch zo begeerlijke vrouwelijke geslachtelijkheid.

Wie het lied van Heer Halewijn hoort, wil bij hem zijn. En wie bij hem komt die wordt door hem vermoord. Tot een ‘koningskind’ dat hem in handen is gevallen hem zegt dat hij vóór hij haar onthoofdt zijn kleed moet uittrekken. Haar maagdenbloed zou te ver spatten en zijn kleed bezoedelen, en dat zou ze niet willen. Terwijl zijn armen in zijn kleed vast zitten, doodt ze hem.

‘Maagdenbloed’ bestaat niet, of is in elk geval niet anders dan gewoon bloed, als er zoiets als ‘gewoon bloed’ bestaat. Maar doordat het ‘koningskind’ uit het gedicht haar bloed zo noemt, neemt Heer Halewijn meteen aan dat het bijzondere eigenschappen heeft. Zonder deze regel werkt haar list niet. Deze regel is haar list. Zonder deze regel werkt het gedicht niet.

Het is een eenvoudige regel, met een grote vanzelfsprekendheid. De klank van de woorden geeft het ritme aan, vier jamben, met elke keer de klemtoon op een volle klinker. Je moet je mond al flink spreiden om hem uit te spreken. Je ziet het maagdenbloed al wegspatten. Geen wonder dat Heer Halewijn direct gehoorzaamde.

Impliceert het meisje dat bij vrouwen het bloed met grotere kracht door de aderen spoelt dan bij mannen? Of bedoelt ze dat haar staat van maagd haar bloed dunner maakte? Het valt moeilijk te achterhalen. De betekenis van ‘maagdenbloed’ kan in de loop van de eeuwen dat dit gedicht mondeling is overgeleverd allerlei veranderingen hebben ondergaan, net als de tekst zelf. Aan het bloed van onbezoedelde maagden zijn door de tijd allerlei eigenschappen toegedicht. Dracula wordt in sommige versies van zijn verhalen ziek van ander bloed dan maagdenbloed.

De ballade vermeldt niet hoe breed Heer Halewijns eigen bloed spreidde. Mijn vader mocht graag de laatste regel, ‘Het hoofd werd op de tafel gezet’, aanhalen. Maar die is zeer waarschijnlijk een latere toevoeging.

Elke week onderzoekt Han van der Vegt hier de geschreven en ongeschreven regels van de Nederlandse poëzie.