Vertaallab 48 Pascal Riou – PÂQUES
à François Cheng
L’herbe, ici, a bien été foulée ;
quelqu’un aura donc marché dans le jardin ;
et tant l’herbe est courbée
il semble qu’il y ait même dormi, respiré.
Avec le jour l’herbe, vite, se redressera.
Peu seront arrêtés par le corps enfui
et son passage s’effacera
comme montent dans le ciel d’été
les nuées tendres d’après la pluie.
Tu regardes la verse des herbes :
le ciel, ce matin, et la terre
sont désormais plus vastes
que l’immense et magnifique oubli.
Certains le savent ou bien plutôt le vivent
d’âge en âge—
ce qui meut le sourire comme les étoiles
n’est rien que sa trace :
herbe courbée, relevée, bien-aimée.
____
Pascal Riou (*1954, Aix-en-Provence). Études supérieures de lettres : École Normale Supérieure et Agrégation. Son œuvre qui compte une dizaine de titres est essentiellement publiée chez Cheyne Éditeur où il fonda et dirigea pendant plus de dix ans la collection D’une voix l’autre consacrée à la poésie étrangère contemporaine. Il appartient depuis plus de quinze ans au comité de rédaction de la revue Conférence qui publie désormais ses poèmes et essais. Dernières publications: Sur la terre, Éditions de la revue Conférence, Ce que Cézanne donne à penser , Gallimard. Il vit dans le sud de la France.
Pasen
voor François Cheng
Het gras, hier, is flink platgetrapt ;
iemand zal dus gelopen hebben in de tuin ;
en zo is het gras gebogen
het lijkt dat er zelfs is geslapen, geademd.
Met een dag zal het gras, snel, weer opstaan.
Amper zullen ze hebben stilgehouden bij het verdwenen lichaam
of zijn heengaan zal vervagen
zoals ten hemel stijgen in de zomer
de wolken teder na de regen.
Jij beziet de wanorde van de graspollen :
de hemel, vanochtend, en de aarde
zijn voortaan uitgestrekter
dan de staat van het immense en magnifieke vergeten.
Sommigen kennen hem of beter nog beleven hem
van leeftijd tot leeftijd—
wie hem laat glimlachen als de sterren
is niets dan zijn spoor :
gebogen, herrezen, geliefd gras.
Tijdens het vertalen ben ik op een aantal moeilijkheden gestuit.
Dat begint al in de eerste zin: het gras ‘a été foulée’ betekent letterlijk ‘is platgetrapt geweest’. Ik heb ‘geweest’ niet gebruikt in mijn vertaling omdat het dan lijkt alsof het gras alweer teruggebogen is. Dat is niet logisch wanneer je –zoals in de rest van de strofe – rondkijkend door de tuin stapt.
Ik had het gedicht ook terugkijkend vanuit de toekomst kunnen vertalen. Dat terugkijken komt het duidelijkst naar voren in de laatste regel: ‘gebogen, herrezen, geliefd gras’. Om beter bij deze regel – en bij onze positie tweeduizend jaar na de gebeurtenis – aan te sluiten had ik voor ‘geweest’ kunnen kiezen.
‘Passage’ had ik kunnen vertalen met ‘doortocht’, ‘overtocht’ of ‘doorgang’ maar ik vond in ‘heengaan’ een betekenis die niet alleen het doorleven in zich draagt maar ook het doodgaan. Dat leek me passend voor het mysterie van Pasen.
‘De zomerhemel’ is iets anders dan ‘de hemel in de zomer’. Toch heb ik gekozen voor de laatste omdat ik ‘ten zomerhemel stijgen’ door de ongewone samenstelling te veel aandacht vind opeisen. Dat is niet – of in ieder geval minder – het geval met ‘ten hemel stijgen in de zomer’.
“L’herbe” betekent ‘het gras’, maar ‘des herbes’? ‘Grassen’ is geen Nederlands en ‘kruiden’ zijn heel andere planten. Om het meervoud recht te doen, heb ik gekozen voor ‘graspollen’.
De moeilijkheid bij “l’oubli” zit hem niet zozeer in de betekenis van het woord maar in zijn geslacht: mannelijk. In het Nederlands wordt dat ‘het vergeten’ (onzijdig), ‘de verwaarlozing’ of ‘de vergetelheid’ (beide vrouwelijk). In de zin daarna staat twee keer ‘le’. Is dat een verwijzing naar ‘oubli’ of gaat het daar niet om maar om een andere hem (of Hem)? Om beide mogelijkheden open te houden heb ik het vertaald met ‘de staat van het vergeten’. Ik ben er niet tevreden over maar zie geen betere mogelijkheden. Wellicht jij wel?
Deze uitdrukking is me onbekend en ik kon in woordenboeken ook geen goede vertaling vinden. Ik heb het daarom analoog aan ‘de temps en temps’ (van tijd tot tijd) vertaald met ‘van leeftijd tot leeftijd’.
Je reactie op mijn vertaling en de keuzes die ik heb gemaakt zijn uiteraard welkom!