[I]n elk van de zeven bespiegelingen over media en journalistiek die De nieuwsfabriek telt, verzet Wijnberg zich, tegen de invloed van het marktdenken in de media, tegen de media als ‘aandachtseconomie’, tegen het ‘infotainment’ dat hij als een van de ‘logische’ gevolgen van het marktdenken beschouwt, tegen wat hij noemt ‘instantopinies’ (de snelheid waarmee meningsvorming tot stand komt), tegen de uniformiteit van het nieuws, tegen de oppervlakkigheid van het publieke debat en de nefaste invloed op de politiek, tegen de versimpelde manier waarop media complexe vraagstukken behandelen, en tegen de manie van media om aan elke gebeurtenis een kant-en-klare oorzaak toe te schrijven. Wijnberg ziet de media als een grote nieuwsproducerende fabriek. De metafoor uit het domein ‘oude industrie’ laat zien dat Wijnberg ervan overtuigd is dat vele media niet met hun tijd zijn meegegaan.

Als pamflet vind ik De nieuwsfabriek zeer geslaagd. Wijnberg schrijft soepel en overtuigend en zijn toon is eigenlijk altijd vrolijk of optimistisch, zelfs wanneer hij zich opwindt. Daarbij maakt hij zijn punt graag met behulp van humor of een kwinkslag. Wijnberg heeft een groot talent voor snedige formuleringen. Dat media blind zijn voor toeval en voor alles een klip en klare oorzaak aandragen, laat hij zien door een even geestige als onthullende opsomming van allerlei mogelijke ‘verklaringen’ in de media voor de moeilijk te verklaren daad van de Alphense mall shooter Tristan van der V. Zijn pleidooi voor ‘complexiteit en nuance’ schraagt Wijnberg met een fraaie beschouwing over het energiedebat. Bij nader inzien is die wel aan de korte kant. Wellicht dat hier Wijnbergs gespletenheid het sterkst aan de oppervlakte komt, want hoe kun je een voorbeeld geven van ‘complexiteit en nuance’ aan de hand van slechts 14 alinea’s? Soms vliegt hij ook wel uit de bocht. Dan ontaardt zijn humor in cabareteske smakeloosheid, zoals wanneer hij concentratiekampen typeert als ‘station Gaskamer-Oost’.

Jan-Willem Anker over De correspondent en het pamflet ‘De nieuwsfabriek’ van Rob Wijnberg op De reactor.