Over empathie in De donkere kamer van Damokles
Door Laurens Ham

Wie in november 2012 de Utrechtse gemeentebibliotheek binnenstapte, kon aan de kleuren rood en groen niet voorbij. Pal voor de trap naar boven stond een enorme stapel rode en groene edities van De donkere kamer van Damokles opgestapeld. In dat boek zaten rood-groene boekenleggers met aan de ene kant de tekst ‘Wie dit leest is slecht’ en aan de andere kant ‘Wie dit leest is goed’. Er waren post-itvelletjes gemaakt met de tekst ‘Dit vind ik goed’ of ‘Dit vind ik slecht’. Op de site van Nederland Leest vond je zelfs rode en groene mokken (‘deze koffie is goed/slecht’) en er was een slotdebat met een rode en een groene tribune. Alles draaide in deze campagne om de tegenstelling tussen goed en slecht, of beter gezegd: om goed en fout in de Tweede Wereldoorlog.

Bij de lancering van de campagne publiceerde ik een stuk in De Groene Amsterdammer waarin ik beweerde dat die goed-foutkwestie in De donkere kamer van Damokles niet los is te zien van Hermans’ denken over kennis en waarheid. Ik formuleerde toen geen nieuwe visie op het boek zelf, maar probeerde een decennia-oude discussie over Hermans’ werk weer eens duidelijk op een rij te zetten. Hier wil ik wél een herinterpretatie van het boek voorstellen, namelijk een waarin empathie centraal staat. Op het eerste gezicht is dat een raar ‘humanistische’ term die slecht bij het rauwe en nihilistische oeuvre van Hermans past, maar schijn bedriegt. Het medeleven speelt wel degelijk een rol in zijn werk, net als het medelijden overigens – deze twee termen gebruik ik in dit stuk naast en door elkaar.

Lees hier verder hoe Laurens Ham Hermans herlas tijdens een Avond getiteld ‘Perdu leest Nederland leest Anders’, nu opgenomen in de Perdureeks op de website van Terras.