Aan de schouders van boodschappenmensen

Het is geen eenvoudige opgave, poëzie schrijven over zaken die de samenleving bezighouden. Waar veel dichters van nature de neiging hebben zich op te sluiten in een particuliere, soms regelrecht hermetische wereld, moet de Dichter des Vaderlands een groot publiek kunnen raken zonder het eigen dichterschap te verraden. Na Gerrit Komrij, Driek van Wissen en Ramsey Nasr, die elk op geheel eigen wijze invulling aan het ambt hebben gegeven, zal Anne Vegter de komende jaren Dichter des Vaderlands zijn. Het werd hoog tijd dat een vrouw de taak op zich nam.

Anne Vegter (1958) is een uitermate veelzijdig dichter en schrijver. In 1989 debuteerde ze met het kinderboek De dame en de neushoorn, dat prompt bekroond werd met de Woutertje Pieterseprijs. Haar eerste dichtbundel, Het veerde (1992), liet zien dat er een dichter van formaat was opgestaan. Ettelijke kinderboeken volgden, een bundel erotische verhalen en enkele toneelstukken, maar in alle genres die zij beoefent schemert door dat Vegter in de eerste plaats een dichter is. Zelfs in haar tekeningen.

Vegter schrijft geen gemakkelijke poëzie. Niet dat haar werk ontoegankelijk zou zijn, integendeel, maar zij heeft niet de neiging wat dan ook te verbloemen. Haar meest recente bundel, Eiland berg gletsjer (2011), spaart de lezer niet. Vriendschap, huwelijk en seks, aftakeling en verlies, op zichzelf geen uitzonderlijke onderwerpen, worden door Vegter op dermate confronterende wijze uitgebeend dat ze de lezer naar adem doet happen. Maar ze stelt ook veel grotere kwesties aan de orde. In een lange monoloog ondergraaft de dochter van Noach de fundamenten van het patriarchaat en de christelijke traditie door haar vader te doden en te ontmannen. Dat gedicht eindigt overigens paradoxaal:

een dichter zei:
je kunt god dood verklaren maar
daarmee is de naam nog niet verdwenen

Het cultuurhistorisch bewustzijn, of, zo men wil, maatschappelijk engagement van Vegter is niet nieuw, al lijkt het met de jaren wel sterker te worden. De titel van de bundel Aandelen en obligaties (2002) suggereert al dat economisch en financieel denken is doorgedrongen tot in alle uithoeken van de persoonlijke levenssfeer. In Spamfighter (2007) schrijft ze, in de ogenschijnlijk achteloze stijl die haar handelsmerk vormt:

Zoals aan de schouders van boodschappen-
mensen de avond hangt, daar kan ik iets mee.
We hebben verdiend, gezocht, gekocht, tijd
gerekt, instemmend geknikt bij thuisblijven.

Niemand ontkomt aan de tredmolen van het consumeren, en misschien zit daar meer poëzie in dan je op het eerste gezicht zou vermoeden. Is de dichter niet bij uitstek een ‘boodschappenmens’? ‘Het werd,’ staat er, ‘die dag weer zaterdagavond met kans / op zingeving’.

Eenduidige politiek zul je bij Vegter niet aantreffen, maar regels als deze, uit Eiland berg gletsjer, nodigen uit tot een debat over opvoeding en moreel bewustzijn:

mijn vader zei dat ik niet moest opvallen tijdens het groeien en ik at zonder gewicht
zijn vader zei dat de man die zijn land verraadt vergeving verkoopt voor ovens

‘Of het tijd kost Anne Vegter te zijn’, zo begint het gedicht ‘Meten & wegen’. Het antwoord is genuanceerd: ‘Het kost niet per se tijd maar het hoofd […] puilt uit.’ Haar creativiteit is immers onuitputtelijk. Maar lezers ‘zoeken iemand om in uit te rusten’. Waarschijnlijk zijn ze aan het verkeerde adres bij een dichter die liever wakker schudt dan in slaap sust.

Vanwege haar open blik en indringende taal, omdat zij een brug kan slaan naar theater en beeldende kunst en omdat ze ook kinderen voor zich zal weten te winnen, is Anne Vegter de perfecte Dichter des Vaderlands.

Namens de benoemingscommissie,
Piet Gerbrandy