Mis ik Amsterdam, als ik, zoals nu, ver weg ben?
Nee, heimwee werkt anders, het neemt de vorm aan
van boeken. Het is niet mijn huis dat ik mis, niet de kamer,
maar wel een boek in die kamer, ik zie de hoek
waarin het staat, onder de tekening die Hugo Claus
maakte van Walter Benjamin.

Geel lamplicht schijnt daar en valt op het boek, grijs,
glad linnen met een blauwe band op de rug, Hafiz,
Collected Poems, ooit gekocht in Teheran, vertaald
door een van die wonderen van het britse imperium,
een soldaat die poezie las, engelse samoerai
met verstand van gazeelen.

Niet één gedicht ken ik uit mijn hoofd,
dat maakt het heimwee sterker, ik zie
de witte bladzij met de lange regels, de herhaling
van regels aan het eind van de verzen, een heilig
soort stotter. Kijk, zei Hugo ooit, ik heb
een gazeele geschreven, een perzische versvorm,

geen hond heeft het gemerkt. We schrijven voor idioten.
Is dat het, heimwee?
Dat ik naar die kamer wil, het boek oppakken,
de gedichten van Hafiz lezen, naar de tekening
van Benjamin kijken, het kruis dat Hugo door zijn gezicht
getekend had, het teken van de dood?

Ooit, in Shiraz, stond ik aan het graf van de dichter,
een kring lichte zuilen, rozen, de lucht droog en heet,
zijn woorden in arabische slingers, een man naast me
die ze halfluid las, zijn lippen bewoog bij het lezen.
Goethe schreef over Hafiz, maar aan dat graf begreep ik hem beter.
Letters niet gelezen, woorden niet verstaan,

en toch het gedicht.

___

Cees Nooteboom (*1933) is reiziger, schrijver en dichter. Zijn boeken worden uitgeven door De Bezige Bij. Hij ontving talloze belangerijke literaire onderscheidingen in binnen- en buitenland.
foto auteur: Simone Sassen

Bovenstaand gedicht schreef Nooteboom op verzoek van Ard Posthuma als reactie op onderstaand gedicht van Goethe (vertaling: Ard Posthuma).

Offenbar Geheimnis

Sie haben dich, heiliger Hafis,
Die mystische Zunge genannt
Und haben, die Wortgelehrten,
Den Wert des Worts nicht erkannt.

Mystisch heißest du ihnen,
Weil sie Närrisches bei dir denken
Und ihren unlautern Wein
In deinem Namen verschenken.

Du aber bist mystisch rein,
Weil sie dich nicht verstehn,
Der du, ohne fromm zu sein, selig bist!
Das wollen sie dir nicht zugestehn.

[Goethe, West-östlicher Divan]

**

Openbaar geheim

Ze hebben jou, heilige Hafis,
als mystische tong geprezen
en hebben, de woordgeleerden,
het woord geen dienst bewezen.

Want mystisch noemen ze jou
door het kromste van je te denken,
alleen om hun troebele wijn
in jouw naam uit te schenken.

Jij echter bent mystisch rein,
maar niet voor die vrome koppen:
dat jij zonder te bidden zalig bent,
dat kunnen zij niet verkroppen.

[vertaling Ard Posthuma]

first publication: Lage Landen serie, Ooteoote, 2012