Wat betekent het om onmaatschappelijk te denken, schrijven, leven? Perdu wijdt op vrijdag 27 april een avond aan het werk van de onbekend gebleven Nederlandse schrijver Jacques Northe, en biedt daarmee een bijzondere kennismaking met proza dat na dertig jaar niets van zijn aanstekelijke plezier heeft verloren, en nergens aan actualiteit heeft ingeboet. Ooteoote blikt deze week vooruit met voorpublicaties, interviews en links.

Vandaag een fragment uit de inleiding die Lucas Hüsgen voor Parmentier schreef op een fragment uit Amortisatie, de roman die vrijdag centraal staat:

“Het eerste deel ervan [van Amortisatie] is de inleiding bij een manuscript van ene Waldemar: ‘De inleiding opvatten als een gebruiksgeschift dat zijn ontstaansrecht ontleent aan Waldemars boek. Het moet naast het boek gelezen worden, het vormt geen doel in zichzelf.’ Dat is nog lang niet zo gemakkelijk, omdat het boek waar het naar verwijst,150 pagina’s lang ontbreekt. En ook de schematische analyses van de hoofdstukken waar de inleider de lezer op vergast, brengen het niet veel dichterbij. De eerste keer dat de naamloze ik-verteller de hoofdstukken in een mooie lijst van eigenschappen presenteert, lijkt de lezer wat vat op dat ontbrekende boek te krijgen, maar al snel duiken er weer heel nieuwe lijstjes op met heel andere karakteristieken van diezelfde hoofdstukken. Gaandeweg doorspekt de verteller zijn inleiding met vertellingen over de personages uit de roman van Waldemar: die verhalen zelf hebben vaak een essayistisch karakter. Zo is er onder heel veel meer de uitvoerige redevoering van professor Limoëllan over de ontwikkeling van de Europese geschiedenis in het licht van de kunstmuziek. Bovendien wordt stilaan duidelijk dat Waldemar ook maar een personage is dat op gelijke voet staat met de andere personages. Met zijn allen vormen ze de commissie die Waldemars gedenkboek voor Furtwängler moest begeleiden, maar als ‘allerbeminnelijkst praatkollege’ al snel in allerlei ‘prestigekwesties’ verstrikt raakte. Zo is ook het boek van de inleider voortdurend in conflict met zichzelf. Uiteindelijk wordt het zelfs de inleider te veel:

En het gevaar is, dat je gauw denkt de slimste te zijn en alle troeven in handen te hebben, terwijl plotseling tegen het slot blijkt dat het andersom uitpakt. Dat wat zich sterk voelt in intrigeren, trekt minder sterk geschoeiden aan.

Hij treedt op de achtergrond en kondigt een reeks fragmenten uit het boek van Waldemar aan, en belooft zich zoveel mogelijk van commentaar te onthouden. Het eerste deel van Amortisatie besluit dan ook met het eerste niet becommentarieerde fragment, en dat is dus de tekst die ik hier inleid.

Nu is dat op zichzelf al een virtuoos stuk proza, maar dat wordt het eens te meer, als we bedenken dat Northe consequent verschillende stemmen hanteert. Zo blinkt de centrale verteller uit door een nuchtere, zakelijke toon, die bij alle structurele verwarring en alle rijkdom aan culturele en politieke thema’s er door licht ironische distantie de spanning in houdt. Van de ander kant tonen de dagboekaantekeningen van de psycholoog Tadzo ook stilistisch het verwarde, gekwelde karakter van dit personage, waar dan weer de bevlogen toon van de eerder genoemde professor Limoëllan tegenover staat. Maar doorheen die hele variëteit overtuigt Amortisatie uiteindelijk vooral doordat alle dwarsverbanden en tegendraadse sprongen consequent voorzien zijn van een vreemde, rechtstreekse stuwkracht. Dat aaneenhechtende karakter bestaat uit een lichtheid die ernstig blijft: ze maakt de complexiteit al bijna toevallig, terwijl ze
enkel aan noodzakelijkheid wint.”

Uit: Lucas Hüsgen, ‘Northe is weer daar’, eerder verschenen in Literair tijdschrift Parmentier 20-3, najaar 2011.