Wat me opvalt bij Sloterdijk is dat zijn briljante formuleringen, bij tweede en derde lezing soms aan impact verliezen. Alsof onder de glanzende schil van de verbale appel bij nader inzien vruchtvlees in ver gevorderde staat van deshydratatie schuilt. Dit stukje over Rilkes Apollo bijvoorbeeld wist me meteen te intrigeren:

“Dat deze opgeladen Apollo een verschijning van Dionysus belichaamt, blijkt uit de opmerking dat de steen glom als een roofdiervel: Rilke kende zijn Nietzsche. Hier stuiten we op de tweede microreligieuze, respectievelijk protomuzikale module: het notoire ‘dit staat voor dat’, ‘het ene verschijnt in het andere’, ‘de diepte is aanwezig in de oppervlakte’ – formules zonder welke geen enkel religieus discours het ooit heeft kunnen stellen. Uit deze formules kan men opmaken dat religiositeit een vorm van hermeneutische beweeglijkheid is en iets wat men zich door training eigen kan  maken.”

Geef toe, het blijft naklinken, die ‘hermeneutische beweeglijkheid die men zich door training eigen kan maken‘ maar waar slaat het,  behalve op een hermeneutische beweeglijkheid die men zich door training eigen kan maken  in godsnaam – no pun intented – nóg op? In dergelijke passages krijg ik onwillekeurig het gevoel dat Sloterdijk per sé zijn bruggetjes naar zijn thema: de oefenende mens van de toekomst wil maken, en passant hier en daar nog een resterend religieus bruggetje opblazend. Maar dan komt een passage als deze:

“De sinds 1900 explosief florerende sportcultus heeft een eminente betekenis voor de geestesgeschiedenis, beter gezegd: voor de geschiedenis van de ethiek en de ascese, omdat zich daarin een baanbrekende accentverschuiving in het oefengedrag manifesteert – een transformatie die men nog het best kan omschrijven als resomatisering, respectievelijk despiritualisering van de ascese [vet van JP]. In dit opzicht is sport de meest expliciete verwezenlijking van het links-hegelianisme, de filosofische beweging waarvan het motto luidde: ‘de wederopstanding van het vlees op aarde’. Van de twee grote ideeën van de negentiende eeuw, het socialisme en het somatisme, was blijkbaar alleen het laatste algemeen uitvoerbaar, en men hoeft geen profeet te zijn om te beweren dat de eenentwintigste eeuw, meer nog dan de twintigste, geheel en al in zijn teken zal staan.”

…. en deze:

“De zin: ‘Je moet je leven veranderen!’ moet nu worden opgevat als refrein van een taal van het in-vorm-raken. Hij behoort tot een nieuw retorisch genre, het coachdiscours, de donderpreek in de kleedkamer tegen een team dat uit vorm is. Wie met teams praat, moet ieder afzonderlijk toespreken, alsof hij met hem alleen spreekt. In gezelschap kunnen zulke gesprekken niet geduld worden, voor teams zijn ze constructief.”

… en deze:

“(…) geef de verdenking dat sport een zaak voor de allerdomsten is, slechts zoveel ruimte als gepast is, gebruik haar niet als excuus om te volharden in je gebruikelijke lakshei, wantrouw de filister in jezelf, die denkt dat je, zoals je nu bent, best wel in orde bent! Luister naar de stem min de steen, verzet je niet tegen de roep om de vorm! Grijp de gelegenheid aan om met een god te trainen!”

… en je wil weer doorlezen. Op naar het volgende hoofdstuk over Het project ‘Oudheid’ van Nietzsche.

(eerdere Sloterdijk-beschouwingen)