Krikri vzw verkent sinds 2001 hedendaagse poëtische tendensen. Dat resulteerde in de organisatie van zeven internationale festivals, workshops over sonore en visuele poëzie, performances door meer dan 100 artiesten (dichters, musici, multidisciplinaire kunstenaars, …) en optredens door Krikriërs in onder andere Madrid, Londen, Berlijn, Mxc3xbcnchen, Wenen en Genève. Daarnaast organiseerde de vzw filmvertoningen, lezingen, open podia en diverse tentoonstellingen rond visuele poëzie waar werk van in totaal 80 kunstenaars werd gepresenteerd.
Maja Jantar, Jelle Meander en Helen White vormen al tien jaar de artistieke kern van Krikri vzw. Vanuit Reykjavik, Berlijn en Gent houden ze een skypegesprek.

De eerste herinnering uit het rijk der Krikriërs?

Helen
De dag in november 2001 dat we bij de Koning Boudewijn Stichting onze steunaanvraag voor ons poëzieproject nog zonder naam  moesten verdedigen. We zaten voor een jury veel te serieuze mannen in maatpak en ineens stond Jelle op en ging aan het andere uiteinde van de tafel zitten ‘opdat uw gedachten van richting kunnen veranderen’. Ik kromp ineen, maar je had ze blijkbaar gecharmeerd. Je babbelde zo snel van de zenuwen dat ik dacht dat je ging omvallen, en toen je naar adem moest happen vulde ik de korte stilte in met mijn papieren vogel met een gedichtje op zijn vleugels. Soit, het is gelukt, ik kan nog steeds niet geloven dat we toen zo’n lef hadden.
Maja
De eerste kleine acties, een poëtische guerrilla, alles was mogelijk, ons enthousiasme reikte over de grenzen van het praktische of haalbare. Meer nog dan de latere festivals zijn zij voor mij de essentie van Krikri. En het feit dat we erg snel gegroeid zijn en dat het internationale netwerk erg open en toegankelijk is zodra je ermee contact zoekt.
Jelle
Het eerste Krikrifestival was achteraf gezien een wonder. Met weinig geld en een overvloed aan jeugdig enthousiasme hebben we iets unieks neergepoot. Vanuit onze huidige ervaring zouden we die eerste editie paradoxaal genoeg wellicht niet kunnen uitvoeren. De Krikrixc3xabrs waren pas geland op aarde en met de naïviteit van pasgeborenen gingen ze tekeer in de wereld van de poëzie.

De essentie waaruit Krikri ontstond?

Jelle
Tegenwoordig citeer ik graag het spreekwoord dat het beter is een kaars aan te steken dan de duisternis te vervloeken. Krikri is in wezen zo’n kaars. We willen met de glimlach tonen wat er allemaal mogelijk is in plaats van cynisch en betweterig aan de zijlijn te staan. Krikri is voor mij altijd een positieve poëtische injectie in mijn directe leefomgeving geweest. En altijd op een speelse manier. Met een ondraaglijke lichtheid.
Helen
Het dichter-zijn beschouw ik niet alleen als poëzie maken, maar ook als deel uitmaken van een gemeenschap, reëel of virtueel. Daarmee draag je een soort verantwoordelijkheid voor anderen en hun werk, de taak om hen te steunen. En uiteraard daardoor ook de verantwoordelijkheid voor jezelf, om jezelf te laten steunen, inspireren of uitdagen door anderen. Die twee aspecten beschouw ik als onafscheidelijk, zoals spreken en luisteren, misschien.
Voor jou, Jelle, is dat organisatiewerk een ware passie. Je spreekt over het samenstellen van een programma, het samenbrengen van dichters in een ruimte en tijd als een kunstwerk op zich. Voor mij is het vooral keihard werken en veel stress en mezelf meestal ook ziek maken. Maar op het einde heb je de kans om kunstenaars uit de hele wereld te ontmoeten: rotdiva’s (zowel vrouwelijk als mannelijk) die woedeaanvalletjes of fobieën krijgen bij alles en nog wat, maar daarna soms de mooiste dingen op het podium brengen; ontzettend lieve mensen die verkiezen om bij je thuis te slapen omdat ze dat leuker vinden dan een hotel en die je na een paar dagen als vrienden beschouwt; mensen die ik nooit in het echt heb ontmoet, maar met wie ik een relatief hechte virtuele band heb omdat we op verschillende projecten (tentoonstellingen, publicaties, …) samengewerkt hebben en ook veel gediscussieerd hebben over wat we doen, het hoe, het waarom.
Jelle
Het gaat inderdaad om het openen van werelden, het bieden van andere perspectieven aan onszelf en anderen. Wie eenmaal aangeraakt wordt door het poëtische kan volgens mij niet anders dan het ontstane enthousiasme zoveel mogelijk delen met anderen. Maar misschien zie ik dat te idealistisch.
Maja
Voor mij is het openen van een deur naar de rest van de wereld belangrijk. Maar de essentie van Krikri is in mijn visie het poëtische, het openen van ogen, ook die van onszelf, naar alles wat poëtisch kan zijn, naar alles wat poëzie kan zijn, zelfs vormen waar wij zelf niet in eerste instantie naar zouden grijpen, of waarin we ons niet meteen kunnen vinden. Het is een omarmen van het volledige poëtische spectrum, het wegstappen van het niche- of hokjesdenken.

De performances die bleven hangen?

Maja
Trevor Wishart is de eerste aan wie ik aan denk. Jelle wist hem met zijn enthousiasme over te halen om een performance met zuiver stem te brengen, iets wat hij al een tijdje niet meer had gedaan, omdat hij zich toen op elektronica toespitste. Die performance was fenomenaal, was dertig minuten vocaal vuurwerk, of misschien beter: een vocale lavastroom.
Het vijfde Festival was tout court zo zot dat het fantastisch werkte. En er zijn zoveel bijzondere dichters op bezoek geweest: Tomomi Adachi, Sergej Mohntau, Jaap Blonk… Bij elke naam hoort nu een verhaal, een mens, iets dat we samen hebben gedeeld, een gesprek, een zoektocht naar de perfecte emmer of een kamerjas. Krikri heeft ons op dat vlak rijk gemaakt en misschien ook wat verwend. Het is de diversiteit die Krikri tot Krikri maakt. Zoals ik al zei: de aanpak om ook dingen te programmeren die niet onze eigen smaak zijn.

Helen
De performance van Jahida Wehba en Bassam Barrak tijdens het Festival 2004 vond ik fantastisch. Jahida treedt meestal op voor een veel groter publiek. In die kleine ruimte met een beperkt publiek was de sfeer onbeschrijflijk. Ik stond nota bene achteraan om de piepende deur dicht te houden. Het gebeurt zo goed als nooit dat een zanger mij raakt, maar zij deed dat wel. Ze heeft me de rest van het weekend zitten plagen met ‘niet opnieuw gaan wenen, Helen.’ De volgende avond wilden we met zijn vieren iets eten in Gent. We liepen langs het steegje naast het Vleeshuis. Ze zong over het water heen en deed de klank weerkaatsen via de muren van de vismijn. Niemand maakte dit bijzondere moment mee, behalve de vissen en wij. Maar tijdens het diner babbelde ze ook over het leven van vrouwen in Libanon: dat ze bijvoorbeeld geen hoofddoek hoeven te dragen, maar dat een vrouw die alleen gaat wonen als slet wordt aangezien omdat ze bezoek van mannen zou kunnen krijgen zonder chaperonne. Het deed me mijn eigen vrijheid waarderen.
En Eduard Escoffet blijft een van mijn lievelingsdichters. Hij maakt ongelofelijk krachtige performances met simpele middelen zoals kranten, een luchtverfrisser en een dictafoon.

Jelle
Er waren door de jaren natuurlijk tientallen performances op erg hoog niveau, maar de Krikrimix gaf er volgens mij telkens een extra toets aan. Een paar zaken komen me spontaan voor de geest. Dichter Jan van der Hoeven en fluitiste Karin De Fleyt die samen een werk vertolkten dat al meer dan dertig jaar onder het stof lag. De noiseperformance van Joachim Montessuis in het Gravensteen en de reactie xe2x80x98O, Jesus!xe2x80x99 uit het publiek toen de stilte net zo oorverdovend intrad. Orkanen Jaap Blonk en Michael Lentz die elkaar uitdaagden in het Tinnenpottheater.

Helen
Of de zotte performance van Alain Arias-Misson. Het was onder andere een protest tegen de oorlog in Irak – hij wilde ondergoed in rood, wit en blauw op allerlei standbeelden in de stad hangen. Alleen had hij me dat niet verteld, uit vrees dat ik het niet aan zou durven of dat de politie het zou verbieden. Ik had eerder wel toestemming moeten vragen aan de politie om die actie op straat te doen en ik had dan maar iets vaags ingevuld als ‘poëzie op straat reciteren’. Maar voor velen was dat niet synoniem met het bevestigen van een beha, slipje, jarretelles en opgeblazen rubberen handschoenen aan onder meer de standbeelden van koning Boudewijn, Romain Deconinck en de trap naar spoor 2 in het station Gent-Sint-Pieters. We waren net bezig aan de Geknielde Jongelingen bij het Belfort toen een agente ons wilde tegenhouden. Ik haalde mijn toestemmingsbrief boven, ik denk zo’n drie bladzijden tekst, en nog voor ze wist dat er niets in stond over weerloze bronzen jongemannen met vrouwenondergoed behangen, hadden Alain en Karen de fontein al heel mooi versierd.
Maja
Qua performances in open lucht was er ook de Draggin’ Performance van Lewis Gesner, de opmerkelijke wandeling met kletterende stokjes. Deze trok van galerie Link naar Logos. Alle wandelaars bonden een paar houten staafjes aan zijn of haar voeten. Querida, mijn hond, wandelde ook dapper mee met een paar rinkelende stokjes aan haar leiband.

De evolutie die Krikri doormaakte?

Jelle
Professionalisering is hier zeker het sleutelwoord. Dat is niet noodzakelijk positief. De chaotische en wilde eerste jaren waren door hun ruwe energie heel boeiend. Ondertussen werken we alledrie in de professionele kunstensector.
Krikri bleef weliswaar voortdurend veranderen. In sneltempo. Van losse acties en workshops naar een volwaardig festival met een hoogtepunt in 2006. Daarna koos Krikri opnieuw de weg van de guerrilla. Visuele poëzie en de zoektocht naar het tentoonstellen van poxc3xabzie werd prominenter. Door dit alles profileerde Krikri zich ook meer als dichterscollectief dat de internationale scene wou veroveren. Optredens in gans Europa versterkten telkens weer onze internationale gerichtheid. De taal waarin poëzie bedreven wordt, is vaak een grens. Krikri heeft zich van die fictieve grens nooit iets aangetrokken.
Maja
Er is het gevoel dat we een soort trend gestart hebben. Er zijn in België nu een aantal collectieven en festivals die enigszins dezelfde weg opgaan.

Polypoëzie?

Jelle
De term polypoëzie heb ik lang gebruikt om Krikri te duiden. Ik wilde al in de benaming aantonen dat poëzie veel meer is dan  het cliché van de depressieve dichter die uit een boekje voorleest of een verzameling woorden op papier die nauwelijks lezers bereikt. Met polypoëzie  wordt veel soorten poëzie bedoeld. Achteraf bekeken is het een term geworden die gebruikt werd om die ‘vreemde poëzie’ juist weer in een hokje te stoppen. Het willen doorbreken van grenzen kan zo een grens worden. Nu gebruik ik weer de term poëzie.
Maja
Ja, het werd een term voor iets specifieks terwijl het juist gebruikt werd om het gegeven poëzie uit te breiden. Nu keren we gewoon terug naar de brede betekenis van poëzie.
Helen
Het verschil met mainstream is dan weer minder duidelijk.
Maja
Het gaat om het alledaags poëtische in beeld, tekst, theater, overal.
Helen
Ja, maar bij poëzie blijven mensen aan boekjes en reciterende stemmen denken.
Jelle
Met uitzondering van zij die de Krikrifestivals bezochten.
Helen
Krikri doet me denken aan gele tomaten. Bij een tomaat denken mensen aan rood, terwijl er ook gele bestaan.
Maja
En kleine, grote, kromme, rotte,… Krikri biedt gewoon een andere context.
Helen
Zeg je nog van jezelf dat je dichteres bent?
Maja
Neen. Ik zeg het een noch het ander. Ik maak gewoon werk tussen verschillende disciplines in en ik ben wel bezig met het poëtische as such. Maar zoveel is poëtisch. In de mate dat het de essentie vormt van alles waar ik mee bezig ben, ben ik volop dichteres en eigenlijk niets anders. Het hangt er maar van af vanuit welk perspectief je het bekijkt. Dat is net het mooie aan creatieve beroepen: je moet je constant herdefiniëren, heruitvinden, bij elk werk dat je maakt. Krikri heeft als vzw ook al die jaren telkens weer nieuwe kanten van het poëtische willen belichten.
Helen
We hebben vaker gebabbeld over de vraag of ‘de poëzie’ nog relevant is. Soms lijkt het alsof niemand daar nog iets aan heeft. Ik denk dan: als niemand ‘de poëzie’ wil, verander dan wat ‘de poëzie’ is. Niet uit buigzaamheid, geen poging om iedereen tevreden te houden. Maar als dichter  of iemand die werk maakt, of whoever  ben je vrij om ‘de poëzie’ heruit te vinden.
Een droombeeld van de poëzie: ‘a community of diverse practices’ heb ik vorig jaar opgeschreven in mijn dagboek, het lijkt me een citaat maar geen idee van wie. Potentieel zou de poëzie een daad tegen de insulariteit kunnen zijn. Je kan om je heen kijken en zeggen dat dat niet is wat er in de realiteit gebeurt. Maar je kan ook op zoek gaan naar plekken waar dat net wel gebeurt.

Being Krikri?

Jelle
Mij heeft Krikri veranderd als mens. De contacten met de vele dichters en andere kunstenaars hebben me getoond dat er veel ‘schoon mensen’ rondlopen die koppig hun poëtische zijn blijven uitstrooien over hun leefwereld.
Helen
Hetzelfde geldt voor mij. En Krikri heeft me in contact gebracht met alles wat we dus niet meer polypoëzie  noemen: klankpoëzie, performance, visuele poëzie, poëziefilm enzovoort. Krikri is mijn thuis, tout court. Zonder Krikri was ik iemand anders geworden.
Maja
Het is ook een normaal proces om zaken stukje bij beetje te leren kennen. Dat is ook het mooie. En er is heel veel dat we nog niet kennen.