Welcome to the Fun-Fun-Fun Factory! Ongetwijfeld zullen de meeste dertigers zich de openingstune van dit razend populaire kinderprogramma op de Britse tv-zender Sky Channel nog wel herinneren. In de jaren tachtig en negentig zaten veel kinderen ’s weekends van acht tot twaalf in hun pyjama voor de buis te kijken naar tekenfilms als He-Man, Inspector Gadget en Transformers. Dat klinkt onschuldig, maar gelet op de zware morele dimensie van de tekenfilms (het nagenoeg kreukvrije onderscheid tussen goed en kwaad) die in de Fun Factory en elders te zien waren, is het weinig aannemelijk dat de cartoons alleen verstrooiend bedoeld waren. Er lijkt ook sprake van een burgerlijk-ideologisch programma dat onder meer tot uitdrukking komt in de (levens)lessen en veiligheidstips waarmee veel cartoons besluiten.

In een van zijn mythologieën schrijft Roland Barthes over de verburgerlijking van het Franse speelgoed. Het verontrust hem dat het klinische, uiterst vervangbare plastic het warme, slijtvaste hout steeds vaker vervangt. Daar komt bij dat de vormen van het nieuwe speelgoed zó functioneel en waarheidsgetrouw zijn dat ze het scheppend vermogen en de verbeeldingskracht van het kind frustreren. Zijn gedachten hierover kunnen we zonder veel moeite vertalen naar de tekenfilms, die hun succes overigens deels ontlenen aan de (plastic) action figures. Het kijken naar cartoons op televisie komt in de plaats van amusement dat de kinderen zelf produceren, bijvoorbeeld door een poppenkast te maken. Net als het plastic speelgoed geven tekenfilms een perfecte, ‘letterlijke’ imitatie van de wereld en de drijfveren van volwassenen. Ze bereiden het kind ‘er onwillekeurig op voor dat alles te aanvaarden, en voorziet het al voor het begint na te denken van de rechtvaardiging van een wereld die altijd al soldaten, postbeambten en scooters voortgebracht heeft’, aldus Barthes. De vanzelfsprekendheid waarmee de moderne wereld aan het kind wordt voorgeschoteld kan de verwondering daarover in de kiem smoren. Barthes: ‘Alleen in deze wereld van getrouw afgebeelde en ingewikkelde voorwerpen kan een kind zich niet anders dan eigenaar, gebruiker voelen, nooit schepper; het vindt de wereld niet uit, het gebruikt hem: men bereidt het voor op handelingen zonder verrassingen, zonder verwondering, zonder vreugde.’ Of het allemaal zo vreugdeloos en absoluut is als de Franse meesterdenker hier beweert valt niet met zekerheid te zeggen, maar het is minstens de moeite waard om de ‘mythes’ achter de tekenfilms bloot te leggen.

Arnoud van Adrichem vroeg enkele auteurs om een trip down memory lane te maken en te schrijven over de favoriete tekenfilm uit hun jeugd. Zijn dossier ‘Fun Factory’ bevat bijdragen van Jan-Willem Anker, Patrick Bassant, Merijn de Boer, Serge Delbruyère, Krijn Peter Hesselink, Jeroen van Rooij en Jeroen Theunissen. Martien Bos verzorgde de illustraties, waarin de tekenfilmhelden zo’n dertig jaar ouder zijn geworden, net als de jeugdige kijkers van toen.

Buiten het dossier treft u het duogedicht ‘Zand’, geschreven door Peter Verhelst en Arnoud van Adrichem. Dit gedicht inspireerde Damiaan Renkens tot het tekenen van een zogeheten ‘sokkencactus’. Verder vertaalde Vincent W.J. van Gerven Oei gedichten van Jean Daive, die hij tevens van een inleiding voorzag. Lucas Hüsgen vertaalde een prozafragment van Brigitte Kronauer. In zijn inleiding legt hij uit wat hem zo fascineert aan het werk van deze schrijfster, die door Marcel Reich-Ranicki ooit de belangrijkste prozaïste van Duitsland werd genoemd. Jan H. Mysjkin eindigt dit nummer met een reeks gedichten, die hij als titel ‘Betoveringen’ meegaf. ‘Ginds schitteren andere lichten,’ dicht hij. ‘Knowing is half the battle,’ zou een commandant van G.I. Joe daaraan toevoegen.

Het nummer kost 9,- euro (exclusief verzendkosten) en kan worden besteld door te mailen naar: redactie@literairtijdschriftparmentier.nl.